โครงสร้างและหน้าที่ของส่วนต่างๆของเซลล์คล้ายคลึงกันแต่จะแตกต่างกันไปบ้างขึ้นกับชนิดของเซลล์ เช่น

• เซลล์พืชมักมีรูปร่างเป็นเหลี่ยมมี ผนังเซลล์ (Cell Wall) ห่อหุ้มเพื่อเพิ่มความแข็งแรงให้กับเซลล์มีคลอโรพลาสต์ (Chloroplast) เพื่อใช้ในการสังเคราะห์แสง แต่ไม่มีเซนทริโอล ซึ่งเป็นส่วนที่เกี่ยวกับการแบ่งเซลล์

• เซลล์สัตว์มีรูปร่างไม่แน่นอน ไม่มีผนังเซลล์ ไม่มีคลอโรพลาสต์ แต่มีเซนทริโอล

• ถึงแม้ว่ารูปร่างของเซลล์สิ่งมีชีวิตจะแตกต่างกัน แต่โครงสร้างหลักก็ยังคงเหมือนกัน คือ จะมีเยื่อหุ้มเซลล์ นิวเคลียส และไซโทพลาซึม

โพรโทพลาซึม (protoplasm) เป็นส่วนประกอบทั้งหมดภายในเยื่อหุ้มเซลล์ ประกอบด้วยส่วนที่มีลักษณะเป็นของเหลว เรียกว่า ไซโทพลาซึ่ม และส่วนประกอบอื่น ที่เป็นโครงสร้างลักษณะต่างๆ เรียกว่า ออร์แกเนลล์ ได้แก่ นิวเคลียส ไมโทคอนเดรีย ถ้าเป็นเซลล์พืชจะพบคลอโรพลาสต์ และแวคิวโอลเพิ่มขึ้น

ไซโทพลาซึม (Cytoplasm) อยู่ภายในเยื่อหุ้มเซลล์ ประกอบด้วยสารประกอบทางเคมีและโครงสร้างต่างๆ ที่ทำหน้าที่เกี่ยวกับกิจกรรมส่วนใหญ่ภายในเซลล์ ซึ่งส่วนที่เป็น ออร์แกเนลล์ มีหลายชนิดและทำหน้าที่ต่าง ๆ กันดังนี้

1. ร่างแหเอนโดพลาสซึม หรือไรโบโซม มีหน้าที่สังเคราะห์โปรตีนและเอนไซม์

2. กอลจิบอดี ประกอบด้วยถุงที่มีเยื่อบางๆเรียงซ้อนกันทำหน้าที่เก็บสารที่ร่างแหเอนโดพลาสซึมสร้างขึ้น

3. ไมโทคอนเดรีย มีลักษณะเป็นก้อนกลมๆ มีผนังหุ้มที่เป็นเยื่อ 2 ชั้น ทำหน้าที่เป็นแหล่งสร้างพลังงานให้แก่เซลล์

4. คลอโรพลาสต์ จะพบเฉพาะในเซลล์พืชและสาหร่ายบางชนิด มีเยื่อหุ้ม 2 ชั้น ภายในมีรงควัตถุหรือสารสีที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการสังเคราะห์ด้วยแสง ที่เรียกว่า คลอโรฟิลล์

5. แวคิวโอล มีลักษณะใสกว่าส่วนอื่นๆ ทำให้มองเห็นคล้ายเป็นช่องว่างภายในเซลล์ พบได้ทั้งในเซลล์พืชและเซลล์สัตว์ ในเซลล์พืชจะเป็นแหล่งสะสมน้ำและสารสีต่างๆ ที่ทำให้พืชมีสีสันสวยงาม ซึ่งแวคิวโอลในเซลล์พืชมีขนาดใหญ่กว่าในเซลล์สัตว์มาก ทำให้มองเห็นด้วยตาเปล่า

จากที่นักเรียนได้ศึกษาเกี่ยวกับลักษณะ รูปร่าง ส่วนประกอบและหน้าที่ของเซลล์พืชและเซลล์สัตว์มาแล้ว สามารถนำรายละเอียดจากการศึกษามาเปรียบเทียบกันเพื่อให้เห็นความเหมือนและความแตกต่างระหว่างเซลล์พืชและเซลล์สัตว์ดังนี้

แนวคิดสำคัญ

• เซลล์พืชมีรูปร่างคล้ายกล่อง มีส่วนประกอบ คือ ผนังเซลล์ ไมโทคอนเดรีย ไซโทพลาซึม คลอโรพลาสต์ แวคิวโอล และนิวเคลียส

• เซลล์สัตว์มีรูปร่างไม่แน่นอน มีส่วนประกอบ คือ เยื่อหุ้มเซลล์ ไซโทพลาซึม ไมโครคอนโทรลเลอร์ กอลจิบอดี้ และนิวเคลียส

• เซลล์พืชและเซลล์สัตว์มีส่วนประกอบหลายอย่างเหมือนกัน แต่ที่แตกต่างกันคือเซลล์พืชมีรูปร่างค่อนข้างเป็นสี่เหลี่ยม แต่เซลล์สัตว์มีรูปร่างไม่แน่นอน เซลล์พืชส่วนมากมีผนังเซลล์และคลอโรพลาสต์ แต่เซลล์สัตว์ไม่มี เซลล์พืชมีขนาดของแวคิวโอลใหญ่กว่าเซลล์สัตว์ และนิวเคลียสของเซลล์พืชอยู่ด้านข้างเซลล์ แต่ในเฟซของเซลล์สัตว์อยู่กลางเซลล์

เซลล์พืชและเซลล์สัตว์มีโครงสร้างบ้านอย่างแตกต่างกัน ดังนี้